Qlobal istiləşmə getdikcə planetimizin ən müdafiəsiz sakinlərini - tropik bölgələrdəki kiçik və kasıb ştatları vurur. Bununla belə, Associated Press-in yazdığı kimi , cümə günü Avstraliya bu "bəxtsiz insanlardan" birinə - Tuvaluya " həyat xətti" təklif edərək, sakinlərinə iqlim dəyişikliyinin səbəb olduğu dəniz səviyyəsinin yüksəlməsi və şiddətlənən fırtınaların təsirini yumşaltmaqda kömək edəcəyini vəd edib.
Profil.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, Sakit Okean Adaları Forumu liderlərinin Kuk adalarında keçirilən toplantısında Avstraliyanın baş naziri Entoni Albanese tuvalılar üçün xilasetmə planını açıqladı. Bu, hər il 280-ə qədər insanı yaşıl qitəyə göndərməklə, bütün ada sakinlərinin tədricən Avstraliyaya köçürülməsinə imkan verəcək. Tuvalunun 11 min əhalisi olduğunu nəzərə alsaq, “evakuasiya” 40 ildən bir qədər az vaxt aparacaq.
"Biz inanırıq ki, Tuvalu xalqı başqa yerlərdə yaşamaq, oxumaq və işləmək hüququna layiqdir, çünki qlobal iqlim dəyişikliyinin mənfi təsirləri getdikcə pisləşir" dedi Albanese. "Kanberra Tuvalu vətəndaşlarına Avstraliyaya xüsusi bir yol təqdim etmək, eyni zamanda Avstraliya xidmətlərindən istifadə etmək, onların ləyaqətlə mühacirət etmələrini təmin etmək niyyətindədir."
Avstraliyanın baş naziri yeni razılaşmanı təməlqoyma kimi qiymətləndirib və bu günün xüsusi olacağını, Avstraliyanı "Sakit okean ailəsinin bir hissəsi" kimi tanıyacağını söyləyib. Tuvalıları köçürməklə yanaşı, Kanberra ada ölkəsinin okean tərəfindən udulmasını ləngitməli olan işləri maliyyələşdirməyi, həmçinin təbii fəlakətlər zamanı Funafutiyə yardım göstərməyi vəd edib. Düzdür, əvvəlcə Tuvalu sakinləri avtomatik olaraq vətəndaşlıq almayacaqlar, lakin sonra yenə də bunun üçün müraciət edə biləcəklər.
Ancaq hər şey o qədər də sadə deyil. “The Guardian” yazır ki , ola bilsin ki, Avstraliyanın qərarı Kanberranı Sakit okean regionunda iqlim dəyişikliyi ilə kifayət qədər mübarizə aparmamaqda ittiham edən Sakit okean adaları nümayəndələrinin tənqid dərəcəsini bir qədər azaltmaq istəyi ilə diktə edilib, məsələn, öz ərazisində neft hasilatını və qazı məhdudlaşdırmaq istəyir.
Bundan əlavə, The New York Times- a görə , Tuvalunun belə bir səxavətli təklifi Avstraliyaya son vaxtlar Sakit okean ada dövlətləri ilə, məsələn, Pekinin müqavilə imzaladığı Solomon adaları ilə fəal şəkildə əlaqələri inkişaf etdirməyə çalışan Çinə müqavimət göstərməyə kömək etməlidir. Konkret olaraq, Kanberra-Funafuti razılaşması Tuvalunun Avstraliyanın icazəsi olmadan hər hansı beynəlxalq təhlükəsizlik müqavilələrinə girməsini qadağan edir, Çinin girişini effektiv şəkildə bloklayır.
Tuvalu çoxdan öz nəsli kəsilmək problemi ilə məşğuldur. Bu dövlət ümumi sahəsi 30 kvadrat kilometrdən az olan beş atoll və dörd adada yerləşir, buna görə də ölkə üç ən kiçik müstəqil ölkədən biridir. Yeri gəlmişkən, əvvəllər arxipelaqda 11 ada var idi, lakin onlardan ikisi artıq “batıb”.
Qlobal istiləşmə və dəniz səviyyəsinin qalxması səbəbindən Tuvalu qaçılmaz olaraq su altında qalır və 2022-ci ildə səlahiyyətlilər bütün varlığını rəqəmsallaşdırmaq qərarına gəliblər və sonra ölməkdə olan dövlətin xatirəsini buraxmaq üçün bu məlumatları metaverseyə yükləmək qərarına gəldilər. Və bu il sentyabrın 18-də tuvallılar ərazi sular altında yoxa çıxdıqdan sonra da formal olaraq mövcud olmaqda davam etmək üçün vətənlərinin “əbədi varlığını” yerli konstitusiyada təsbit ediblət.
İqlim dəyişikliyi probleminə diqqəti cəlb etmək üçün Tuvaluanın Xarici İşlər Naziri Simon Coffee hətta suyun içində dizə qədər dayanmış halda BMT-nin 26-cı İqlim Konfransına müraciəti qeydə alıb.
Murad Abdullayev
Profil.az